Magof Yu' Ni Finatto-mu! Maila Hålum Yan Ilao Håfa Guaha Guini!!!

Ai ya siña mohon hu ufresi hao gimen pat nengkanu'. Puedi ti un hinalang ya sumåga hao un råtu.
Put Fabot bibira hao tåtte guini mågi ya un bisisita yu' sessu sa' yahu ma bisita!!!



Thursday, September 22, 2011

Isao Umatguyosu

Gi såkkan 1995 yan 1996 ti nahung maestru yan maestra gi Dipåttamentun Idukasiun (DoE) giya Guam pues ma anunsia na ma gågågao båluntåriu ginen i taotao yanggin man kuålifikao, parao fan ayuda kumu "Substitute Teachers" lao ti parao ma apåsi siha na båluntåriu. Guihi na tiempu eståba yu' machochochu' gi Guam Police Department ya i Metkulis yan i Huebis iyoku "Day Off" siha. Hagas ha' malago' yu' chumagi mumaestru para bai li'e' ha' kao yahu. Meggai siha maestroku yan maestråku man gof maolek siha na taotao pues gaige gi hinassoku na siña' buenti yahu ayu na bida.

Hu ågang i DoE ya hu sangåni siha na malagu' yu' bumålintåriu para "Substitute Teacher" pues ma faisen yu' håfa na suhetu siha siña hu fa'någui yan håfa na grådu malago'hu para bai fa'någui. Hu sangåni i taotao na siña suhetun Chamoru, Math, English yan lokkue Science mås yahu, ya ga'oku High School pat Middle School sa' ti låyiyi yu ni man dikiki na fama'gu'on gi Elementary School, piot i man åguaguat! Pues ma faisen yu' kao tåya guaha yanggin ma asikna yu' gi Inarajan High School sa' ti ges meggai na boluntåriu mumalagu' guatu sa' chågu' chiña påpa' na lugåt. Hu sera ya ma tågu' yu' påpa' para bai ali'e' yan Si Kenneth Chargualaf, i Prinsipåt i eskuela.

Måttu gi sen yahu Si Siñot Chargualaf. Na'magof na taotao, humitdi, gai rispetu, rispitåyun, agofli'un, malåte', tomtum, yan todu gue' ma guaiya ni man maestru, man maestra, man impliyao, yan i man estudiånti lokkue'. Hu ripåra lokkue' na ha gof guaiya i che'cho'ña. Ha sangåni yu' na ha sen agradesi na bumåluntariu yu' ya ha tågu' yu' para mungga na bai hinalang yanggin håfa hu nisisita ginen guiya, hokkuk ha' para bai faisen gue'.

Esta kana' ha' un mes disdiki hu tutuhun bumålintåriu ya hu hassu na guaha gi san tattin i klas, batdkådan estudiånti ni sigi man achatgi. Hu faisen siha håfa guaha ni gof na'chalik ya ni unu malagu' man oppi. Pues hu faisen siha ta'lu, ya guaha un taffo' palaoan tumohgi hulo' ya ilekña "Mañåchålik ham sa' in kakassi esti siha na Chuukese na man risisbi Food Stamps." Ha atotga' ha i palaoan buenti parao chagi pasensiåku yan parao na' fañålik i man estudiånte. Pues duru magåhit mañålik i estudiånti siha. Hu li'e i na sen manman i matan ayu siha i Chuukese na estudiånti ya kulan esta siha parao fañånges ha'. Guaha entri siha manekkun. Hu nangga estaki kayåo ya måkpu' i chaka' chålik. Hu tågu' i estudiånti siha parao ma huchum i leplun-niha, na' suha todu i guinaha gi hilu' iyon-niha desk sa' bai hu fa'någui siha pot i estorian i man Chamoru.

Hu faisen un estudiåntin Chamoru kao ha tunggo' pot i tiempu åntes di guera. Ahe' hun. Hu faisen otru na estudiåntin Chamoru kao guaha na ha chagi humånao para tånu' Amerika. Ahe' hun. Pues hu faisen siha kao ma sedi yu' para bai sangåni siha pot hafa i mismu taotaogueta ma susesdi. Hunggan hun siha.

Hu tutuhun gi tiempu åntes di guera. Hu sangåni siha na hu hunguk ya hu taitai pot ayu na tiempu na i Chamoru na taotaogui man ma gof chatli'e yan ma botleha kumu man madoru, mamopbli, yan man applacha'. Man ma pega siha i Man Chamoru ni man Amerikånu na man tai bali yan man gagu' i Man Chamoru. Ma po'lu na i Man Chamoru man manakpapa' na taotaogui. Pues hu sangåni siha lokkue' na gi åntes tiempu, ayu siha na Chamoru ni man hålum gi militåt, ayu ha' na chochu' siña ma chule', i kusineru. I Man Amerikånu ma konne' siha i Man Chamoru parao ma setbi siha kumu esklåbu. Sa' håfa? Sa' man atguyosu. Sa' ma po'lu na maolekña siha kinu hita' ni Man Chamoru, sa' åpaka' låssas-niha ya ti åpaka' i låssas-ta. Mafa' sahnge' i Man Chamoru.

Pues hu sangåni siha pot i man åmku' siha na Chamoru ni sumangåni yu' pot i tiempu dispues di guera annai ma sedi na parao fan huyung i Man Chamoru giya Guam. Hu faisen siha kao ma tunggu' na ti siña åntes i Man Chamoru ma dingu i Islan Guam sa' guaha "security restriction" ya dididi' ha' siha ma apreba parao fan hånao para Amerika parao fan eskuela yan parao ali'e' yan mediku. Hu sangåni siha na meggai estoria siha hu hungok ginen i man åmku' siha na Chamoru pot taimanu ma trattan-niha ni i man åpaka' na taotaogue. Tengga ma kassi, ma chatgi, ma butleha, yan ma tågu' siha i Man Chamoru paroa fan hånao tåtti gi ginen manu siha guatu. Hu sangåni i estudiånti siha lokkue', na guåhu mismu hu chagi ma kassi yan ma butleha, yan hunggan lokkue' guaha nai ma tumågu' yu para bai laguse' humånao tåtti gi ginen manu yu'.

Pues hu faisen siha, kao man nina' bubu nu esti siha ni på'gu hu såsångan. Hunggan hun siha. Pues hu faisen siha parao sangåni yu' håfa sinentin-niha put ayu siha na man atguyosun man åpaka'. Guaha umåluk na na'tristi, guaha umåluk na na'figan, guaha umåluk na yanggin guiya sumisedi taiguihi, hana' agaga sikosña siempri ayu na åpaka' ni kumassi gue'.

Pues en fin, hu sangåni siha na kulan i Man Chamoru på'gu i Chuukese yan kulan i man åpaka på'gu i Man Chamoru. Hu sangåni siha na parehu i Chuukese yan hita' tåtti gi un tiempu, man hånao i Man Chamoru parao fan aligao mås maolek na idukasiun, parao na' mås maolek lina'la'niha. Pues maå'se nu siha, ayuda siha, yan hassu todu i tiempu and isao umatguyosu.

Si Yu'us Maå'se'.

No comments:

Post a Comment

Tuge' håfa gaige gi hinassomu!

Note: Only a member of this blog may post a comment.